Gericht Kijken en Luisteren
Bedenk van tevoren wat je wilt weten of wat je verwacht te kunnen gaan horen. Let dan extra goed op in het begin. In een luisterfragment wordt vaak aangekondigd waar de spreker het over gaat hebben. Een goed spreker gebruikt daarbij signaalwoorden. Die ondersteunen de structuur en de verbanden die de spreker legt in de informatie of in zijn of haar betoog.
Net zoals een geschreven tekst heeft een luisterfragment een inleiding, een kern en een slot. En net zoals bij een geschreven tekst, bouw je een presentatie op met behulp van een spreekschema. Bij het terugluisteren kun je proberen het spreekschema eruit te filteren.
Sfeer, context, voice-over
Beeld ondersteunt de presentatie, dus let ook daar goed op tijdens het kijken en luisteren. Vaal bevatten de beelden extra informatie. Er is als het goed is een relatie tussen tekst en beeld. Beelden geven ook een hint over de sfeer en de context. Zo kun je veel afleiden uit het non-verbale(niet gesproken) gedrag van iemand. De onderlinge relatie tussen personen laat zich vaak lezen aan de houding, gebaren en gezichtsuitdrukkingen.
Hoe iemand iets zegt is even belangrijk als wat iemand zegt.
Aantekeningen maken loont, dus zorg dat je pen en papier in de buurt hebt
Alles onthouden is lastig. Help je werkgeheugen door in steekwoorden de belangrijkste informatie te noteren. Schrijf niet teveel, want dan mis je weer het nodige van wat er wordt gezegd. Noteer:
- onderwerp en deelonderwerpen,
- hoofdzaken en
- leg verbanden met streepjes (opsomming), pijltjes of nummers.
In het slot worden belangrijke zaken meestal nog eens samengevat. Dus spits dan zeker je oren!
Net zoals bij Lezen gebruik je Luisterstrategieën.
Vraag jezelf af: wat wil de spreker met zijn verhaal over het onderwerp zeggen? Wat is het uiteindelijke belang ervan? Het gaat dan om de boodschap van het héle fragment. De hoofdgedachte dus.
Informatieve, betogende en instruerende fragmenten
Net zoals bij Lezen bevatten informatieve teksten veel feiten. Beschouwende documentaires en achtergrondreportages staan vaak stil bij de verschillende kanten van een onderwerp. Bijvoorbeeld bij de voor- en nadelen of voor – en tegenstanders. Her doel van de spreker is dan jou helpen je een mening te vormen. Een discussie en actualiteitenrubriek op tv kun je zien als vormen van beschouwen. Het gaat erom om tot een oplossing of meningsvorming te komen, niet zozeer om gelijk te krijgen. Luister dan naar wie welke mening geeft, met welke argumenten iemand aankomt en welk besluit er volgt op de discussie.
Heb je te maken met een betoog of pleidooi, dan wil de spreker jou overtuigen van zijn mening. Te vergelijken met overtuigende leesteksten, zoals een column of een debat. Je hebt sterke en minder sterke argumenten. Feiten zijn sterker. Velen kunnen het mooi vertellen, waarbij een mening als een feit wordt gepresenteerd. Blijf scherp op de onderbouwing! Het is aan jou om te onderscheiden of je te maken hebt met een mening, een feit of een argument. Daarbij is het van belang dat je oog krijgt voor de betrouwbaarheid van de spreker, zijn argumenten en de bronnen die iemand aanvoert.
Van een andere orde is de instructie. Tijdens een instructie loodst de spreker je stap voor stap door een handeling. Een instructie herken je aan de ‘bevelende wijs ofwel gebiedende wijs’ en de vaste volgorde die met de signaalwoorden van tijd wordt aangegeven. Let ook hier goed op het begin, want dan vertelt iemand wat het onderwerp en het doel is van de handelingen. Tussendoor zijn er korte samenvattingen van de stap. Vaak worden de stappen of onderdelen daarvan in beeld gebracht ter verduidelijking van hoe iets werkt. Een demonstratie is een vorm van een instructie. Ogen en oren open houden dus!
Reclamecommercials kun je zien als activerende tekst-/ luisterfragmenten.
Bij de vraag naar de tekstsoort van het Luisterfragment wordt aan jou gevraagd om aan te geven hoe je een fragment het beste kunt karakteriseren: als een beschouwend fragment, een informatief fragment, een betogend fragment of een instructief fragment. Lees de vragen en antwoorden bij fragmenten intensief! Lees éérst de hele tekst.
Zie ook ondersteunende materialen:
Kijk de theorie over Lezen nog eens goed na, want er is veel gelijkenis daarin met Luisteren en ook weer met Schrijven.